بەدواداچوونى مامەڵەكەت

ژمارەى نوسراوى پارێزگا

پن كۆد

سلێمانی لە نۆڤەمبەردا


لە مانگی نۆڤەمبەر (تشرینی دووەم)دا چەندین رووداو و گۆڕانكاریی لە سنوری پارێزگای سلێمانیدا بە درێژایی مێژوو روویان داوە، ئەمانەی خوارەوە چەند رووداوێكی مێژوویین كە لە چەندین سەرچاوەی جیاوازەوە كۆكراونەتەوە:

- ڕۆژی 1ی نۆڤەمبەری ساڵی 1918، (مێجەر نۆئێل) لەلایەن دەسەڵاتدارانی ئینگلیزەوە لە عێراق نێردرا بۆ شاری سلێمانی ‌و لەگەڵا (شێخ مەحمودی حەفید) مەلیكی كوردستان ‌و گەورەپیاوانی ئایینی لە شاری سلێمانی كۆبوونەوە، تێیدا ڕایگەیاند كە شێخ مەحمود لەلایەن ئینگلیزەوە وەكو حوكمڕانی باشوری كوردستان دەناسێنرێت.
- ڕۆژی 1ی نۆڤەمبەری ساڵی 1959، یەكەم ژمارەی گۆڤاری (هیوای كوردستان) لە شاری سلێمانی بڵاوكراوەتەوە، كە لەلایەن ڕێكخراوی یەكێتیی قوتابیانی كوردستانەوە دەرچووە و گرنگیی بە ئەدەب ‌و سیاسەت و فكر داوە.
- ڕۆژی 1ی نۆڤەمبەری ساڵی 1988، هێزەكانی سوپای عێراق  بە پشتیوانیی جاش ‌و هێزە ئاسمانییەكان هێرشێكی بەربڵاویان بۆ سەر ناوچەكانی (قەرەداغ ‌و گەرمیان ‌و بازیان)ی سەر بە پارێزگای سلێمانی ‌و كەركوك دەستپێكرد، كە ماوەی چەند ڕۆژێكی خایاند ‌و تێیدا چەندین گوندی ئەو ناوچانەیان خاپوور كرد.
- ئێوارەی ڕۆژی 3ی نۆڤەمبەری ساڵی 1977، لە ناوچەی (دارۆغا)ی سەر بە قەزای قەرەداغی پارێزگای سلێمانی، شەڕ و پێكدادان لە نێوان مەفرەزە سەرەتاییەكانی شۆڕشی گەلی كوردستان ‌و هێزەكانی سوپای عێراقدا ڕوویدا كە تێیدا پێشمەرگە زیانێكی زۆری بە هێزەكانی سوپای عێراق گەیاند ‌و ناچاری كردن لە ناوچەكە بكشێنەوە.
- ڕۆژی 3ی نۆڤەمبەری ساڵی 1992، بۆ یەكەمجار لە خاكی كوردستانی ئازادكراودا یادی حەفتا ساڵی یەكەم حكومەتی كوردی لە باشوری كوردستان كرایەوە، كە لەلایەن (شێخ مەحمودی حەفید)ەوە پێكهێنرابوو.
- ڕۆژی 5ی نۆڤەمبەری ساڵی 1948دا، بە فەرمانێكی حكومەتی عێراق (نەجمەدین سائب) كرایە موتەسەڕیفی لیوای سلێمانی ‌و شوێنی جەمیل رەشیدی گرتەوە، سائب ماوەی زیاتر لە دوو ساڵ لەو پۆستەدا مایەوە.
- ڕۆژی 6ی نۆڤەمبەری ساڵی 1986، هێزەكانی سوپای بەعس لە چەند لایەكەوە هێرشیان كردە سەر ناوچەكانی قەرەداغ ‌و ماوەتی سەر بە پارێزگای سلێمانی، بەڵام لەلایەن مەفرەزەكانی هێزی پێشمەرگەی كوردستانەوە زۆر بە توندی بەرپەرچ درانەوە كە بە هۆیەوە زیانێكی زۆری گیانیی ‌و ماڵیی ‌و لۆجستی لە سوپای بەعس كەوت ‌و هێرشەكانیش تێكشكێنران.
- ڕۆژی 7ی نۆڤەمبەری ساڵی 1986، یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان ‌و پارتی دیموكراتی كوردستان بەیاننامەیەكی هاوبەشیان بڵاوكردەوە كە تایبەت بوو بە یەكخستنی هەوڵەكان ‌و هاودەنگیی لایەنەكانی باشوری كوردستان لە پێناو بەرەنگاربوونەوەی سیاسەتەكانی ڕژێمی بەعس.
- ڕۆژی 8ی نۆڤەمبەری ساڵی 1919، یەكەم ژمارەی ڕۆژنامەی (پێشكەوتن) لە شاری سلێمانی بڵاوكراوەتەوە كە لەلایەن شارەوانی سلێمانییەوە سەرپەرشتیی كراوە ‌و لە ماوەی 3 ساڵدا 118 ژمارەی لێ‌ دەرچووە ‌و گرنگیی بە بوارەكانی ئەدەب و كەلتور و خزمەتگوزاریی داوە.
- ڕۆژی 10ی نۆڤەمبەری ساڵی 1948، شاعیری گەورەی گەلی كورد مامۆستا (زێوەر) لە شاری سلێمانی كۆچی دوایی كردووە ‌و لە گردی سەیوان بە خاك سپێردراوە، كە لە پاش خۆی كۆمەڵێك بەرهەمی بە نرخی بەجێهێشتوە، ناوی تەواوی مامۆستا زێوەر عەبدوڵا محەمەد مەلا رەسوڵە ‌و ساڵی 1875 لە شاری سلێمانی لە دایك بوە، بێجگە لە خزمەتی ئایینی، گرنگیی زۆریشی بە بواری ئەدەب داوە ‌و كەسێكی نیشتمانپەروەر بوە.
- ڕۆژی 10ی نۆڤەمبەری ساڵی 1971، بۆ یەكەمجار لە مێژووی كورددا تیپێكی میوزیكی منداڵان لە شاری سلێمانی بە سەرپەرشتیی مامۆستا (ویلیەم یۆحەننا) پێكهێنراوە كە لە ماوەیەكی كەمدا ناوبانگێكی گەورەی پەیدا كرد ‌و چەندین بەرهەمی بەپێزیان پێشكەش كرد.
- ڕۆژی 11ی نۆڤەمبەری ساڵی 1954، قوتابخانەی دواناوەندیی پیشەسازیی سلێمانی لە شاری سلێمانی كراوەتەوە، كە یەكەم ناوەندی پیشەیی بوە لەو كاتەدا لە سنورەكەدا بكرێتەوە.
- ڕۆژی 11ی نۆڤەمبەری ساڵی 1991، لە نزیك گوندی (كانی گۆمە)ی سەر بە پارێزگای سلێمانی گۆڕێكی بەكۆمەڵا دۆزرایەوە، دواتر دەركەوت كە تەرمی چەند هاووڵاتییەكی كوردی تێدا بووە ‌و لە سەردەمی ڕژێمی بەعسدا لە كۆتایی هەشتاكاندا گوللـەباران كرابوون.
- ڕۆژی 12ی نۆڤەمبەری ساڵی 1936، شاعیری گەورەی گەلی كورد مامۆستا (حەمدی) لە تەمەنی شەست ساڵیدا ‌و لە شاری سلێمانی كۆچی دوایی كردووە دواتریش تەرمەكەی لە گردی سەیوان بەخاك سپێردراوە، مامۆستا حەمدی خزمەتێكی زۆری بوارەكانی ئایین ‌و ئەدەبی كردووە ‌و لە پاش خۆی چەندین بەرهەمی گرنگی بەجێهێشتوە.
- بەگوێرەی هەندێك سەرچاوەی مێژوویی، ڕۆژی 14ی نۆڤەمبەری ساڵی 1784، لەلایەن (ئیبراهیم پاشا)ی میری بابانەوە شاری سلێمانی دامەزراوە ‌و پایتەختی میرنشینی بابانیش لە قەڵاچوالانەوە گوێزراوەتەوە بۆ سلێمانی شارەكەشی بە ناوی (سلێمان پاشا)ی باوكییەوە ناوناوە.
- ڕۆژی 15ی نۆڤەمبەری ساڵی 1922، یەكەم ژمارەی ڕۆژنامەی (ڕۆژی كوردستان) لە شاری سلێمانی بڵاوكراوەتەوە كە تەنها 51 ژمارەی لێدەرچووە ‌و گرنگیی بە بوارەكانی سیاسەت ‌و كۆمەڵایەتیی ‌و ڕۆشنبیریی داوە و چەندین نوسەر بابەتیان تێدا بڵاوكردوەتەوە.
- ڕۆژی 16ی نۆڤەمبەری ساڵی 1974، (شێخ قادری بەرزنجی) كۆچی دوایی كردووە، كە سەرنوسەری گۆڤاری شەفەق بووە ‌و یەكێكیشە لە نوسەرە گەورەكانی گەلی كورد ‌و چەندین بەرهەمی گرنگی لە پاش خۆی بەجێهێشتووە.
- ڕۆژی 17ی نۆڤەمبەری ساڵی 1999، ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم – ئیدارەی سلێمانی بڕیاریدا بەشی ڕۆژنامەنوسی لە پەیمانگەی تەكنیكیی سلێمانیدا بكرێتەوە.
- ڕۆژی 18ی نۆڤەمبەری ساڵی 1918، (مێجەر نوئێل) نوێنەری ئینگلیز لە عێراق گەیشتە شاری سلێمانی ‌و لە وتارێكدا ئەوەی ئاشكراكرد كە شانشینی یەكگرتووی بەریتانیای مەزن دان بە (شێخ مەحمودی حەفید)دا دەنێت وەكو فەرمانڕەوای باشوری كوردستان.
- ڕۆژی 18ی نۆڤەمبەری ساڵی 1962، ئەدیب رۆژنامەنووس ‌و ڕەخنەگر ‌و شاعیری نوێخوازی گەلی كورد مامۆستا (عەبدوڵڵا سلێمان) ناسراو بە مامۆستا (گۆران) لە شاری سلێمانی بە هۆی تووشبوونی بە نەخۆشییەكی كوشندە كۆچی دوایی كردووە، كە لە پاش خۆی كۆمەڵێك بەرهەمی ئەدەبیی ناوازە ‌و بەنرخی بەجێهێشتوە، مامۆستا گۆرانی شاعیر ساڵی 1904 لە شاری هەڵەبجە لە دایك بوە ‌و هەر لە سەرەتای لاوێتییەوە خولیای نیشتمانپەروەریی ‌و ئەدەب بوە ‌و رۆڵی زۆری هەبوە لە پێشخستنی ئەدەبی كوردیدا.
- ڕۆژی 18ی نۆڤەمبەری ساڵی 1980، لە ناوچەی (پشدەرە ڕەقە)ی سنوری شارۆچكەی ڕانیەی سەر بە پارێزگای سلێمانی فڕۆكەكانی سوپای عێراق هێرشیان كردە سەر پۆلێك پێشمەرگەی كوردستان ‌و لە ئەنجامدا فەرماندە (جەمیل ڕەنجبەر) ‌و ژمارەیەك لە پێشمەرگەی كورد گیانیان لە دەست دا، هەمان ڕۆژیش سەركردە ‌و پێشمەرگەی خەباتگێڕی شۆڕشی ئەیلول (فەتاح حەمەئەمین) ناسراو بە (فەتاح ئاغا) لە ناوچەی حاجی هۆمەران گیانی لە دەست داوە.
- ڕۆژی 20ی نۆڤەمبەری ساڵی 1987، سوپای عێراق بۆ جاری سێهەم بە فڕۆكە ‌و هێزی زەمینی هێرشی كردە سەر شاخی بەرانان بەڵام بە هۆی بەرگریی مەفرەزەكانی پێشمەرگەوە هێرشەكە تێكشكێنرا.
- ڕۆژی 21ی نۆڤەمبەری ساڵی 1976، دەوڵەتی عێراق هەستا بە لە سێدارەدانی ڕابەرانی كۆمەڵەی ڕەنجدەران (خاڵە شیهاب ‌و ئەنوەر ‌و جەعفەر) كە یەكەم دەستەی كورد بوون لە بزوتنەوەی ڕزگاریخوازی نوێی گەلی كورددا لە باشوری كوردستان لە سێدارە بدرێن.
- ڕۆژی 22ی نۆڤەمبەری ساڵی 1992، بە هۆی تەقینەوەیەكەوە لە بەردەم ئوتێل (بەغداد) لە شەقامی كاوەی شاری سلێمانی چوار كەس گیانیان لە دەست دا ‌و نزیكەی 30 تریش بریندار بوون.
- ڕۆژی 24ی نۆڤەمبەری ساڵی 1960، تێكۆشەر ‌و كەسایەتیی گەورەی گەلی كورد مامۆستا (حەمدی بەگی بابان) لە شاری لەندەنی پایتەختی بەریتانیا كۆچی دوایی كردووە، كە یەكێك بوە لە سیاسییە ناسراوەكانی عێراق ‌و لە دوای مەلیك فەیسەڵی پاشای عێراق بە دووەم كەسایەتی لەسەر ئاستی عێراق ناسراو بوە ‌و دوای دوورخستنەوەی مەلیك مەحمود بۆ هیندستان لەلایەن ئینگلیزەكانەوە، حەمدی بەگ رەوانەی سلێمانی كراوە بۆ ئەوەی فەرمانڕەوایی سنورەكە بكات، بەڵام بە هۆی هەوڵە نیشتمانپەروەرەكانی دەسەڵاتی ئینگلیز گەڕاندوویانەتەوە بۆ بەغداد، لە ئەنجامی ناكۆكییەكانیشی لەگەڵ مەلیك فەیسەڵ ‌و حكومەتی بەغداد، حەمدی بەگ عێراقی بەجێهێشتوە ‌و رووی كردوەتە بەریتانیا ‌و هەتا كۆچی دوایی لەوێ‌ ماوەتەوە.
- ڕۆژی 27ی نۆڤەمبەری ساڵی 1940، كەسایەتیی ئایینی ‌و تێكۆشەری گەلی كورد شێخ (بابا عەلی تەكیە) لە شاری سلێمانی كۆچی دوایی كردووە، كە لە ماوەی ژیانیدا خزمەتێكی زۆری بە بواری ئایینی كردوە ‌و لە هەمان كاتدا هانی خەڵكی داوە بۆ خزمەتكردنی نیشتمان.
- ڕۆژی 28ی نۆڤەمبەری ساڵی 1988، هێزە ئەمنییەكانی بەعس لەناو ئۆردوگای (نەسر)ی نزیك ناحیەی عەربەت دەستیان بە پشكنینی ماڵی هاووڵاتیان كرد بە مەبەستی گەڕان بە دوای ئەو هاووڵاتیانەی كە لە پاش بۆردومانكردنی شاری هەڵەبجەوە ئاوارەی ناوچەكانی تر ببوون.
-    - ڕۆژی 29ی نۆڤەمبەری ساڵی 1948، لە ڕێگەی ژمارەیەك كەسایەتیی سیاسی ‌و چالاكوانی كوردەوە یاداشتێك درایە ڕێكخراوی نەتەوەیەكگرتووەكان ‌و تێیدا چەند بابەتێكی تایبەت بە كێشە ‌و چارەنوسی گەلی كورد خرابوونەڕوو، بەڵام نەتەوەیەكگرتووەكان وەڵامی یاداشتەكەی نەدایەوە.
-    ڕۆژی 30ی نۆڤەمبەری ساڵی 1973، هونەرمەند ‌و تێكۆشەری ناوداری گەلی كورد مامۆستا ( رەفیق تەوفیق رەسوڵ مەحمود ناسراو بە (ڕەفیق چالاك) لە شاری بەغداد كۆچی دوایی كردووە ‌و دواتر تەرمەكەی گەڕێنراوەتەوە بۆ سلێمانی ‌و لە گردی سەیوان بە خاك سپێردراوە، رەفیق چالاك ساڵی 1923 لە شاری سلێمانی لە دایك بوە ‌و ساڵی 1941 خانەی مامۆستایانی ریفی تەواو كردوە، بەهۆی هەڵوێستە نیشتمانییەكانەوە لەلایەن دەسەڵاتدارانی عێراقەوە تووشی كێشەی زۆر بوە، ساڵی 1957 لەگەڵ چەند هونەرمەند ‌و كەسایەتییەكی كورد مۆڵەتی فەرمی وەردەگرن بۆ پێكهێنانی كۆمەڵەی هونەرە جوانەكان ‌و وەكو یەكەم سەرۆكی ئەو كۆمەڵەیە هەڵدەبژێدرێت، رەفیق چالاك لە ماوەی ژیانیدا چەندین بەرهەمی هونەریی تۆمار كردوە كە گوزارشتیان لە نیشتمانپەروەریی كردوە.
-    ڕۆژی 30ی نۆڤەمبەری ساڵی 1987، وەفدێكی باڵای بزوتنەوەی ئیسلامیی لە كوردستانی عێراق گەیشتە ناوچەی دۆڵی جافایەتی ‌و لەگەڵا مەكتەبی سیاسی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان كۆبوونەوە كە تێیدا ڕەوشی شۆڕش لە باشوری كوردستان ‌و چۆنێتیی بەرەنگاربوونەوەی پیلانەكانی ڕژێمی بەعسیان بەرامبەر بە گەلی كورد تاووتوێ‌ كرد.

ئامادەكردنی: بەشی راگەیاندنی پارێزگای سلێمانی
مافی بڵاوكردنەوەی پارێزراوە


هه‌واڵی زیاتر