لە سەردەمی بابانەكاندا گرنگی زۆر بە رۆشنبیری و خوێندەواری دەدراو میرانی بابان هەموو هەوڵێكی خۆیان خستبووە گەڕ بۆ ئەوەی كتێبخانەی خوێندنگە ئاینیەكان لەسەرتا سەری قەڵەمڕەوییەكەیاندا دەوڵەمەند بكەن و بۆ ئەو مەبەستە ئەگەر هەواڵی كتێبێكی باشیان لە شارێكی تر ببیستایە خەڵكی خەتخۆش و خۆشنوسیان لەسەر خەرجی خۆیان دەنارد بۆ ئەوەی كۆپی ئەو كتێبە بهێنن بۆ كتێبخانەكان جاری وا هەبووە ئەو كەسانە ساڵ زیاتریان پێ چووە تا گەڕاونەتەوەو نوسخەی ئەو كتێبەیان هێناوە، لەسەردەمی بابانەكاندا ژمارەیەكی بەرچاو لە كتێبخانە هەبوو لەوانە:
1/ كتێبخانەی گشتی بابانەكان لە قەڵاچوالان: ئەم كتێبخانەیە دەستخەتی بێ وێنەی تێدا بووە بە عەرەبی و فارسی، كتێبەكان نزیكەی 6 هەزار بەرگ بوون.جگەلە لە دەستخەت كە بەدەستی نوسەرانی ئەو رۆژگارە نوسراونەتەوە. ئەم كتێبخانەیە لە دوای دروستكردنی سلێمانی گوازرایەوە بۆ سلێمانی
2/كتێبخانەی شێخ عەبدوڵای خەرپانی: شێخ عەبدوڵا یەكێك بوو لە وانەبێژو مامۆستا بەناوبانگەكانی سەردەمی بابانەكان و كتێبخانەیەكی دەوڵەمەندی هەبوو،بابانەكان گەلێك موڵكیان وەقف كردبوو بۆ خزمەتی ئەم كتێبخانەیە. لە ساڵانی 70-80كانی سەدەی رابردوو بەرێوەبەرایەتی شوێنەواری بەغدا بەشێكی بەرچاوی لە دەستنوس و كتێبەكانی ئەو كتێبخانەیە فرۆشت.
3/كتێبخانەی تەوێڵە: كاتی خۆی زیاتر لە هەزار كتێبی دەستنوسی تێدابووە، بەڵام بەداخەوە بەهۆی شەڕ و كارەساتەوە تەنیا چەند پەڕەیەكی لێ رزگار بوو ئەویش هێنرا بۆ كتێبخانەی ئەوقافی سلێمانی.
4/ كتێبخانەی بیارە: ئەو كتێبخانەیەش زیاتر لە هەزار كتێبی دەستنوسی جۆراو جۆری تێدابوو، لە دوایدا نزیكەی 400 دانەیەكی مابووەو هێنرا بۆ كتێبخانەی ئەوقافی سلێمانی.
5/كتێبخانەی مەلا غەزایی: ئەم كتێبخانەیە لە گوندی گەناوی ناوچەی پشدەر بوو، نزیكەی 2 هەزار كتێبی دەستنوسی بەنرخی تێدابووە، جگەلە دیوانی شاعیرەكان لەوانە مەلا عەبدوڵای بێتوشی، بەڵام بەداخەوە هەمووی فەوتا.
6/كتێبخانەی گوڵ عەنبەر(خورماڵ): ئەمەش یەكێك بووە لە كتێبخانە دەوڵەمەندو گرنگەكانی سەردەمی بابانەكان، كتێبخانەی فێرگەی ئاینی خورماڵ بوو، لەسەردەمی مەلا جەلالی خورماڵیدا گەشەی زۆری كردبوو، میرانی بابان گەلێك باخ و زەوییان لەسەر وەقف كردبوو، بەڵام بەداخەوە هیچی لێ جێ نەما.
7/ كتێبخانەی سورداش: ئەم كتێبخانەیەش گەلێك كتێبی دەستنوسی تێدابووە، كتێبخانەكە هی فێرگەی ئاینی سورداش بووە، كە لەسەردەمی مامۆستایان مەلا حەسەنی قازی و مەلا محەمەدی مەلا یەعقوب دا ناوی دەركردبوو، لە دەست نوسەكانی ئەو كتێبخانەیە تەنیا 3 دانەیان رزگاری بووە.
8/كتێبخانەی بێتوش: ئەم كتێبخانەیەش گەلێك كتێبی بەنرخی تێدابووە، هەر لەو گوندەدا گەلێك كتێب نوسراونەتەوە، هەندێك لەو كتێبانە لەلایەن شێخ ئەحمەدی كوڕی مەلا عەبدوڵای بێتوشەوە پێشكەش بە كتێبخانەی ئەوقافی سلێمانی كراون.
9/ كتێبخانەی مزگەوتی گەورەی سلێمانی: دوای دروستكردنی سلێمانی ، میری بابان كتێبخانەی قەڵاچوالانیشی گواستەوە بۆ مزگەوتی گەورەی سلێمانی، شێخ مارفی نۆدێ كرا بە سەرپەرەشتیاری، بابانەكان گرنگی زۆریان لە كتێبخانەكە داو ژمارەی كتێبەكانیان گەیاندە 6 هەزار دانە، بەڵام بەداخەوە دوای روخاندنی میرایەتی بابان لەلایەن توركە عوسمانییەكانەوەو كۆچی دوای شێخ مارف كتێبەكان كەوتنە دەست ئەو كەسانەی كە قەدریان ناگرن و زۆریان لێ پەرش و بڵاوبووەوەو دزران.
شێخ محەمەدی خاڵ و سەرەتای كۆكردنەوەو پاراستنی دەستنوسەكانی سەردەمی بابانەكان
شێخ محەمەدی خاڵ كە زانایەكی ئاینی و ئەدیب و نوسەرێكی بەناوبانگی سلێمانییە، سەرەتایەكی بەنرخی دەست پێكرد بۆ پاراستنی ئەو دەست نوس و كتێبانەی لە كتێبخانەكانی سەردەمی باباندا رزگاریان بوو بوو، سەرەتای كارەی شێخ محەمەدی خاڵ بەوە دەستی پێكرد كە شوێنێكی بۆ كتێبەكانی كتێبخانەی مزگەوتی گەورە تەرخانكرد كە ژووری گۆڕەكەی كاك ئەحمەدی شێخ بوو، دوایی كتێبەكانی سەید ئەحمەدی نەقیبیشی خستەسەرو دوایی لە خەڵكیش كرد هەر كەس كتێبی دەستنوسی كۆنی لایە بیهێنێت بۆ ئەو شوێنە بۆ ئەوەی پارێزراو بن. پاش ئەو كارەی خاڵ، وەزارەتی ئەوقاف لە ساڵی 1978 بریاری كردنەوەی كتێبخانەیەكی مەركەزی بدات و راسپاردەی كرد لە هەموو گوندەكانی كوردستان چی دەستخەت هەیە بهێنن بۆ ئەو كتێبخانەیە ، شێخ محەمەدی خاڵیش نزیكەی 645 دەستخەتی پێشكەش كرد، بەو جۆرەش كتێبخانەی ئەوقاف بووە جێگەی كۆكردنەوەی كتێبخانەكانی سەردەمی بابان و نزیكەی 3هەزار نوسخەی كتێبی دەستنوس كۆكرایەوە.
زۆربەی كتێبەكانی سەردەمی بابانەكان، كتێبی ئاینی و ئەدەبی بوون، چونكە خوێندنی رۆژگاری ئەوان خوێندنی ئاینی بوو، كتێبخانەكانیش پاشكۆی فێرگەو قوتابخانە ئاینییە گەورەكان بوون.
بابەتی كتێبەكان بریتی بوون لە: تەفسیری قورئان، وتەكانی پێغەمبەری ئیسلام، زانستی(عقائد و كلام)، سۆفیگەری و ئامۆژگاری و اصولی فقە، فقەی شافعی، فقەی حنفی، فقە مالكی، ئەدەبی عەرەبی و فارسی، زمانی عەرەبی (نحو صرف) و بلاغە ...هتد.
