بەدواداچوونى مامەڵەكەت

ژمارەى نوسراوى پارێزگا

پن كۆد

ڕۆژی 13ی تشرینی یەكەم


-    ڕۆژی 13ی تشرینی یەكەمی ساڵی 54ی زاینی، (نیرۆن) چووەتە سەر تەختی ئیمپراتۆرییەتی ڕۆمانی ‌و كورسیی دەسەڵاتی ڕۆمەكانی گرتووەتە دەست، كە یەكێك بووە لە فەرمانڕەوا بە تواناكانی ئیمپراتۆرییەتی ڕۆمانی ‌و دەسەڵاتی رۆمەكانی لە ئەوروپا ‌و ئاسیا ‌و ئەفریقادا زیاتر كردوە.
-    ڕۆژی 13ی تشرینی یەكەمی ساڵی 1792، بەردی بناغەی كۆشكی سپی لە شاری واشنتۆنی پایتەختی ئەمریكا دانراوە، كە دواتر بووەتە بارەگای سەرەكی ‌و هەمیشەیی سەرۆكی ئەمریكا ‌و بە درێژایی مێژووی ئەمریكا، هەموو سەرۆكەكان لەو كۆشكەدا فەرمانڕەوایەتیی ئەمریكایان كردووە.
-    دوای حەوت ساڵا لە شاڵاوی بەردەوامی سوپای فەرەنسا بۆ داگیركردنی خاكی جەزائیر ‌و بەرگریكردنی شۆڕشگێڕان ‌و هاوڵاتیانی شاری (قوستەنتینە)ی ئەو وڵاتە لە دژی هێزەكانی فەرەنسا، سەرئەنجام ڕۆژی 13ی تشرینی یەكەمی ساڵی 1837 هێزەكانی فەرەنسا توانییان شارەكە داگیر بكەن.
-    ڕۆژی 13ی تشرینی یەكەمی ساڵی 1881، (یەعازر بن یەهودا)ی سەركردەی جولەكەكان ‌و ژمارەیەك لە هاوكارەكانی بڕیاریاندا لە میانی كۆبوونەوە ‌و دانیشتن ‌و ئاخاوتنەكانیاندا تەنها بە زمانی عیبری گفتوگۆ بكەن، ئەوەش بە سەرەتای زیندووكردنەوەی زمانی عیبری دادەنرێت ‌و لەو ڕۆژەوە جولەكەكان هەموو هەوڵەكانیان خستەگەڕ لە پێناو بە ڕەسمی ناساندنی زمانی عیبری.
-    ڕۆژی 13ی تشرینی یەكەمی ساڵی 1884، حكومەتی ئینگلتەرا بڕیاریدا بۆ دەستنیشانكردنی كاتەكان پشت بە كاتی گرێنیچ ببەستێت ‌و كردییە فەرمان لە سەرجەم دامودەزگا ڕەسمییەكانی دەوڵەتدا، چونكە ئەو كاتە وەكو ناوەندی سەرجەم كاتەكانی جیهان ‌و ئەوروپا لەقەڵەم دەدرا.
-    ڕۆژی 13ی تشرینی یەكەمی ساڵی 1911، هێزە دەریاییەكانی ئیتاڵیا لە كەناراوەكانی لیبیا دابەزین بە ئامانجی داگیركردنی خاكی ئەو وڵاتە ‌و لە ئەنجامیشدا شەڕ ‌و پێكدادانی سەخت لە نێوان هێزەكانی ئیتاڵیا ‌و شۆڕشگێڕانی لیبیادا بەرپا بوو كە ماوەی چەندین ساڵی خایاند ‌و خەڵكی لیبیا بەردەوام بوون لە خەبات ‌و سەدان هەزار كەسیان بوونە قوربانی هەتا هێزە داگیركارەكانیان وەدەرنا ‌و سەربەخۆییان راگەیاند.
-    ڕۆژی 13ی تشرینی یەكەمی ساڵی 1919، نوسەر ‌و ئەدیب ‌و شاعیری ناوداری دانیماركی (كارڵا گیلۆرۆب) كۆچی دوایی كردووە، كە بە هۆی داهێنان ‌و رۆَڵبینینی لە خزمەتكردنی ئەدەبی جیهانیدا ساڵی 1917 خەڵاتی نۆبڵی لە بواری ئادابدا پێبەخشراوە.
-    دوای كودەتای كەمالییەكان ‌و ڕوخانی دەوڵەتی عوسمانی، ڕۆژی 13ی تشرینی یەكەمی ساڵی 1923 حكومەتی توركیا بڕیاریدا، پایتەختی ئەو وڵاتە لە شاری ئیستانبوڵەوە كە ماوەی چەندین سەدە بوو پایتەختی دەوڵەتی عوسمانی بوو بگوێزرێتەوە بۆ شاری ئەنكەرە.
-    ڕۆژی 13ی تشرینی یەكەمی ساڵی 1925، (مارگرێت تاتچەر)ی سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا لە دایك بووە، كە بە ژنە ئاسنینەكە ناسراوە ‌و لە سەردەمی دەسەڵاتەكەی ئەودا لە هەشتاكانی سەدەی بیستەمدا بەریتانیا گەشەی زۆری كردووە ‌و رۆڵی زۆری بینیوە لە یەكلاییكردنەوەی كێشەكانی جیهاندا.
-    ڕۆژی 13ی تشرینی یەكەمی ساڵی 1954، دەستەی یەكێتیی نیشتمانیی بەحرەین پێكهێنراوە كە بزووتنەوەیەكی ڕزگاریخوازی بەحرەینی بووە ‌و خەباتی لە دژی داگیركاری بەریتانی كردووە، بە ئامانجی ڕزگاركردنی ئەو وڵاتە لە ژێردەستەیی ‌و بیری دواكەوتووی خێڵەكی.
-    ڕۆژی 13ی تشرینی یەكەمی ساڵی 1970، لە سەردەمی سەرۆكایەتیی (سولەیمان فەرەنجییە)دا كابینەی حكومەتی لوبنان بە سەرۆكایەتی (سائب سەلام) پێكهێنراوە.
-    ڕۆژی 13ی تشرینی یەكەمی ساڵی 1987، مەفرەزەكانی هێزی پێشمەرگەی كوردستان لە سەر ڕێگەی نێوان (شوان -تەقتەق)‌و (چەمچەماڵا - سەنگاو) چەند چالاكییەكی گەورەیان لە دژی سوپای عێراق ئەنجامدا ‌و زیانێكی زۆری گیانی ‌و ماڵییان بە هێزەكانی بەعس گەیاند.
-    ڕۆژی 13ی تشرینی یەكەمی ساڵی 1988، نوسەر ‌و ئەدیب ‌و ڕۆماننوسی ناوداری گەلی میسر (نەجیب مەحفوز) خەڵاتی نۆبڵی ساڵی 88ی لە بواری ئادابدا پێبەخشراوە.
-    ڕۆژی 13ی تشرینی یەكەمی ساڵی 1990، بەتۆمەتی هەڵگەڕانەوە لە وڵات هێزە هاوبەشەكانی سوریا ‌و لوبنان پرۆسەیەكی سەربازییان لە دژی (میشال عەون)ی فەرماندەی گشتیی هێزە چەكدارەكانی لوبنان ‌و سەرۆكی حكومەت ئەنجامدا كە لە كۆشكی (بەعەبدا)دا بوو، بەو هۆیەشەوە بەشێكی زۆر لە لایەنگر ‌و هاوكارەكانی میشال عەون كوژران ‌و دەستگیر كران، خۆیشی ناچاربوو پاشەكشە بكات ‌و خۆی حەشار بدات، بەڵام دواتر لە پرۆسەیەكی سەربازیدا دەستگیر كرا ‌و خرایە گرتووخانەیەكی وەزارەتی بەرگرییەوە.
-    دوای داگیركردنی خاكی كوەیت لەلایەن سوپای عێراقەوە، ڕۆژی 13ی تشرینی یەكەمی ساڵی 1990، لە شاری (جەددە)ی عەرەبستانی سعودی كۆنگرەی نیشتمانیی كوەیتی بە چاودێریی (شێخ جابر ئەحمەد سوباح)ی میری كوەیت سازكرا كە ئامانج لێی گفتوگۆ ‌و هەڵسەنگاندنی ڕەوشی خەڵك ‌و دەسەڵاتی كوەیت بوو لە پاش داگیركردنی خاكەكەیان.
-    ڕۆژی 13ی تشرینی یەكەمی ساڵی 1996، لە شاری هەولێر لیژنەیەكی باڵا پێكهێنرا بە مەبەستی هاوكاریكردن ‌و یارمەتیدانی ئەو كوردانەی كە لەلایەن ڕژێمی بەعسەوە لە شاری كەركوك ‌و ناوچەكانی تر دەركرابوون.
-    ڕۆژی 13ی تشرینی یەكەمی ساڵی 1998، حكومەتی یۆگۆسلافیا ڕەزامەندیی لەسەر بڕیارێكی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی پیشاندا بە پێدانی مافی ئۆتۆنۆمی بە هەرێمی كۆسۆڤۆ كە زۆرینەی دانیشتوانەكەی موسڵمانی بە ڕەچەڵەك ئەلبانی بوون ‌و داوای جیابوونەوەیان دەكرد لە یۆگۆسلافیا.
-    ڕۆژی 13ی تشرینی یەكەمی ساڵی 2002، بۆ یەكەمجار لە مێژووی دەوڵەتی سوریادا كۆڕێك لە شاری دیمەشقی پایتەخت بەڕێوەچوو، كە تایبەت بوو بەتاووتوێكردنی ڕەوشی كورد لە خۆرئاوای كوردستان، كۆڕەكەش لەلایەن پارتی دیموكراتی پێشكەوتنخوازی كوردەوە بەڕێوەچوو ژمارەیەكی زۆر كەسایەتیی سیاسی ‌و ڕۆشنبیری كورد ‌و عەرەبی سوریایی بەشدارییان تێدا كرد، ئاماژە بەوەش كرا كە نەتەوەی كورد دووەم نەتەوەی سوریان ‌و 11%ی كۆی دانیشتوانی ئەو وڵاتە پێكدەهێنن.
-    ڕۆژی 13ی تشرینی یەكەمی ساڵی 2004، پەرلەمانی كوردستان كۆنگرەیەكی تایبەتی سازكرد بە مەبەستی تاووتوێكردنی تاوانەكانی جینۆساید كە لەلایەن ڕژێمی بەعسەوە بەرامبەر بە گەلی كورد لە باشوری كوردستان ئەنجام درابوون، تێیدا داوا كرا سەرجەم سەرانی ڕژێمی بەعس كە دەستیان بە خوێنی هاوڵاتیانی كورد سورە دادگایی بكرێن ‌و حكومەتی عێراق قەرەبووی مادیی ‌و مەعنەویی كەسوكاری قوربانییەكان بكاتەوە.


هه‌واڵی زیاتر